Kırgız Türkçesinde Uzunluk ve Mesafe Ölçümünde Kullanılan Metaforlar ve Antropometrik Birimler

Abstract

Her millet kendi dilinin imkânlarından faydalanarak ve günlük yaşantıdaki ihtiyacına dayanarak kendine göre bir ölçü terminolojisi oluşturmuştur. Bu da ya dilin kendi gramer unsurlarıyla, ya farklı kelimeler türeterek, ya mecaz kullanımlar ya da yabancı dillerden alıntılama yoluyla sağlanmıştır. Bugün kullanılan ortak metrik sistemlerin kabulüne kadar Türkler de farklı ölçü terimleri kullanmışlardır. Dilin en aktif kullanılan sözcükler grubuna giren ölçü terimleri, tarihi devirler boyunca sosyal ve iktisadi hayatta, milletler arası ticari ilişkilerde bir ihtiyaç olarak doğmuştur. Her milletin kendi oluşturduğu ölçü sistemini kullanmasıyla oluşan karmaşa, zamanla bu siyasi ve ticari ilişkilerde uluslararası bir ortaklığın sağlanmasını gerekli kılmıştır. Bir nesnenin ağırlığını, uzunluğunu, büyüklüğünü veya mesafesini ölçmek için kullanılan bu terimler Kırgız Türklerinin söz varlığında da önemli ölçüde yer tutmaktadır. Bu çalışmanın amacı Kırgız Türkçesinde uzunluk ve mesafe ölçümünde kullanılan terimlerin tespiti ve tasnifini yapmaktır. Kırgız Sözlükleri, Kırgız Dilinin Diyalektoloji Sözlüğü ve bazı edebi eserler taranarak yapılan bu çalışmadan elde edilen verilerle, ölçü bildiren terimlerin oluşum şekilleri anlaşılmaya çalışılmıştır.

Every nation has created a measurement terminology according to its own needs, taking advantage of the possibilities of its own language and based on the needs of daily life. This is either achieved through the use of language by its own grammatical elements, either by deriving different words, by metaphorical uses, or by quoting foreign languages. Until the adoption of the common metric systems used today, Turks used different measurement terms. The measurement terms that belong to the most actively used words of language have emerged as a need in social and economic life and international commercial relations during historical periods. The confusion created by each nation using its own measurement system made it necessary to establish an international partnership in these political and commercial relations. These terms, which are used to measure the weight length, size or distance of an object, also have a significant place in the vocabulary of the Kyrgyz Turks. The purpose of this study is to identify and classify these terms used in Kyrgyz Turkic, Kyrgyz dictionaries, dialectology dictionary of Kyrgyz language and some literary works were searched and tried to understand the formation forms of giving and measuring terms.