Kurmaca Metin-Hakikat İlişkisi Bağlamında Bağdat'ta Ölüm Hallac-I Mansur

Abstract

Kurmaca metinler, bütünüyle gerçek hayatın bir yansıması değildir. Onlar, gerçek hayattan alınan kimi parçaların birleştirilmesiyle oluşan yeni bir bütündür. Tarihi romanlar, hakikat ile kurmacanın müşterek unsurlarını diğer türlere nazaran daha yoğun barındıran edebî türlerdir. Hallac-ı Mansur, hayat hikâyesiyle fikirleriyle Türkkültüründe, tasavvufta, dini hayatta bir değer ve bir ilham kaynağı olarak çok önemli bir yere sahiptir. Doküman inceleme yönteminin kullanıldığı bu çalışmada, Lerch (2000)'in Bağdat'ta Ölüm Hallac-ı Mansur adlı eseri kurmaca metin-hakikat çerçevesinde tahlil edilmiştir. Edebî metindeki hakikati ortaya çıkarmak edebî eserlerin tahlillerinde yazar-metin bağının tespitinde önemli ipuçları verecektir. Bu durumda edebî metin-hakikat konularının netleştirilmesi gerekir. İç içe geçmiş iki ana olay örgüsünün biçimlendirdiği eserde, çerçeve olay örgüsünü roman kahramanlarından şarkiyatçı profesörün ortadan kayboluşu ve onu arayan gazetecinin yaşadıkları oluştururken; çekirdek olay örgüsünü profesörün günlüğü oluşturmaktadır. Geriye dönüş ve ileriye gidiş tekniklerinin nöbetleşe kullanımı ile gerçekleşen çerçeve olay örgüsünden çekirdek olay örgüsüne geçiş -günlükte anlatılanlar- fantastik-bilim kurgu özelliği taşır. Günlükte, Hallac-ı Mansur'un yaşamı yer yer geriye dönüşlerle aktarılır. Kurmaca metin-hakikat bağlamında büyük oranda Hallac-ı Mansur'un gerçek yaşamına bağlı kalınmıştır. İnandığı değerler uğruna ölümü göze alan bir trajik kahramanıntarihi romana konu olarak seçilmesi, edebiyat tarihimiz açısından önemlidir. Tarih ile edebiyatın birlikteliği biçiminde değerlendirilen roman, yeni tarihselci roman kuramı ile incelenmiştir.

Fictional texts are not exactly a reflection of real life. Its are the new whole formed by combining some pieces taken from real life. Historical novels are literary genres that contain the common elements of truth and fiction more intensely than other genres. Hallac-ı Mansur has a very important place in Turkish culture, Sufism and religious life as a source of value and inspiration with his life story and ideas. In this study, where the document analysis method was used, Lerch's (2000) Death in Baghdad: Hallac-ı Mansur was analyzed in the context of a fictional text-truth. Uncovering the truth in the literary text will provide important clues in the determination of the author-text link in the analysis of literary works. In this case, the issues of literary text-truth should be clarified. In the work formed by two intertwined main plots, while the frame plot formed the disappearance of the orientalist professor, one of the novel heroes, and the experiences of the journalist looking for him; The core plot is the professor's diary. The transition from the frame plot to the core plot - what is being told daily - has a fantastic-science fiction feature. The life of Hallac-ı Mansur is conveyed by the flashback in the diary. In the context of fictional text-truth, it was adhered to the real life of Hallac-ı Mansur. It is important for our literary history that a tragic hero who chooses to die for the sake of the values he believes in is chosen as the subject of the novel.