Abcfm (Amerikan Board) Arşivleri'nin Osmanlıamerikan İlişkileri Bağlamında Değerlendirilmesi

Abstract

Osmanlı ülkesindeki Amerikan misyonerlik faaliyetleri, 1810 yılında kurulan Amerikan Board Teşkilatı'nın, Osmanlı topraklarına 1819 yılında ayak basmasıyla başladı. 1819 yılında Boston'dan, İzmir'e gelen iki Amerikalı misyoner Fisk ve Parson buradan Kudüs'e geçerek Amerikan Protestan misyonerlik faaliyetlerini başlattı. Tanzimat, Islahat ve Adalet Fermanları Amerikan misyonerlerinin Osmanlı Devleti'nde yayılışını hızlandırdı. Kurum ve kuruluşlarıyla Amerikan misyonerleri, Osmanlı Devleti'nin son yüzyılında önemli bir etkiye sahip oldu. The American Board of Commmissioners for Foreign Mission (ABCFM) Arşivi günümüzde Harvard Üniversitesi Houghton Kütüphanesinde bulunmaktadır. Board Teşkilatı'nın çalışmaları, biyografik malzemeler, broşürler ve fotoğraflar ise Boston'daki United Church Board for World Mission'ın kütüphanesinde bulunmaktadır. Hougton kütüphanesinde bulunan ABCFM Arşiv belgeleri ABC 1'den ABC 91' e kadar numaralandırılmıştır. ABCFM Arşivi'nde Türkiye Misyonu ABC. 16.9 kısmında yer almaktadır. Türkiye'de kurulmuş olan misyonlar ile ilgili belgeler ve 1819 yılından itibaren Anadolu'ya gelen Amerikan misyonerlerinin tutmuş oldukları tüm kayıtlar bu kısımdadır. Osmanlı son dönemi ve Türkiye Cumhuriyeti dönemini de kapsayan belgeler, hem Türk-Amerikan ilişkilerinin hem de Türk tarihinin aydınlatılması için öneme sahiptir. Osmanlı Devleti'nin son dönem tarihi açısından büyük öneme haiz olan Amerikan misyoner faaliyetleri, araştırılması gereken ve üzerinde hassasiyetle durulması gereken bir konudur. Bu konuda araştırma yapacaklara rehber mahiyetinde yapılan araştırmanın ana amacı; Amerikan misyonerlik tarihi ile ilgili arşiv kaynakları hakkında kısa bilgi vermektir.

Missionary activities in the Ottoman country started when American Board organization, established in 1810, set foot on the Ottoman territory in 1819. Fisk and Parson, two American missionaries who came to Izmir from Boston in 1819, headed to Jerusalem from here and started American Protestant missionary activities. The imperial edicts of Gü lhane, Reform and Justice accelerated the spread of American missionaries in the Ottoman Empire. With their institutions and organizations, American missionaries had a significant effect in the last century of the Ottoman Empire. The American Board of Commissioners for Foreign Mission (ABCFM) Archive is in Houghton Library of Harvard University today. The studies of the Board organization, related biographical materials, brochures and photos are in the library of United Church Board for World Mission in Boston. ABCFM Archive documents in Houghton Library are numbered from ABC 1 to ABC 91. Turkey Missionary is in section ABC. 16.9 of ABCFM Archive. Documents regarding missionaries established in Turkey and all records kept by American missionaries that arrived to Anatolia as of 1819 are in this section. Documents covering the last period of the Ottoman Empire and the Republic period of Turkey are important for illuminating both Turkish-American relations and Turkish history. American missionary activities, which have great importance in terms of the history of the last period of the Ottoman Empire, are an issue that should be studied and put emphasis on with sensitivity. Intended as a guide for prospective researches on this issue, the main purpose of the study is to give short information on archive sources regarding American missionary history.