Marcus Antonıus’un Parthıa Savaşı’nın (Mö 40-33) Sebepleri ve Sonuçları Üzerine Bazı Değerlendirmeler

Abstract

Crassus, MÖ 60 yılında kurulan I. Triumvirlik sonrasında, Pompeius ve Caesar karşısında Roma’daki popülaritesini artırmak amacıyla Doğu’da palazlanmasına fırsat vermeden Parth devletini egemenlik altına almaya karar vermiştir. Ancak Parthlar, kendilerine avantaj sağlayan askerî nitelikleri sayesinde Roma generali Crassus’u MÖ 53 yılında Carrhae Savaşı’nda ağır bir yenilgiye uğratmayı başarmışlardır. Parthlar bu savaştan hemen sonra Roma’nın kontrol ettiği Euphrates (Fırat) Nehri’nin ötesindeki topraklarda saldırılarını yoğunlaştırmış ve nihayetinde MÖ 42 yılında Syria’yı işgal etmeyi başarmışlardır. Diğer taraftan Caesar, MÖ 44 yılındaki suikast sonucu ölümünden hemen önce Parthlara karşı bir sefer düzenlemeyi planlamıştır. MÖ 43 yılında oluşturulan II. Triumvirlik’le kendisine Doğu’nun egemenliği verilen ve Caesar’ın mirasını devralan Marcus Antonius, Crassus’un bile gerçekleştirmeyi başaramadığı bir işi başarmayı, Parthlara karşı büyük bir zafer kazanarak Roma’daki rakibi Octavianus’a karşı prestij ve güç elde etmeyi arzulamıştır. Böylelikle Mısır kraliçesi VII. Kleopatra ile ilişkileri geliştirmiş ve devrik kral Herodes’e yardım ederek onun Iudaia’ya geri dönmesini, MÖ 37 yılında Ierusalem’de yeniden tahta çıkmasını sağlamıştır. Sonrasında Pontos, Galatia, Kilikia, Pisidia ve Armenia krallarının da desteğini alarak yaklaşık yüz bin lejyoner askeriyle Parthların en önemli müttefiklerinden Atropatene (günümüzde İran’ın Batı Azerbeycan eyaleti) krallığının bölgesindeki Phraaspa (bazı kaynaklarda Phraata veya Praaspa olarak anılmaktadır) kentini ele geçirmeyi hedeflemiştir. Ancak geride bırakılan kuşatma makinalarının düşman tarafından yok edilmesi ve Armenia kralı II. Artavasdes’in aniden desteğini geri çekmesi gibi sebepler sonucunda Antonius’un bu seferi felaketle sonuçlanmıştır. Bölgeden geri çekilmeye çalışan binlerce Roma askeri soğuk hava, düşmanın vur-kaç taktikleri, açlık ve zehirlenen sular yüzünden ölmüştür. Daha sonra Antonius, genel bir ekonomik krizin olduğu bu dönemde, yine VII. Kleopatra’nın sağladığı para desteğiyle, MÖ 34 yılında Armenia’ya ikinci bir sefer düzenlemeye karar vermiş ve burayı istila etmiştir. Bu sefer sonucunda Aleksandria sokaklarında bir Roma zaferi kutlanmış, ihanetle suçlanan ve esir alınan II. Artavasdes sonrasında öldürülmüştür. Biz bu çalışmamızda Plutarkhos, Dio Cassius, Appianus ve diğer antik yazarların anlatımlarını dikkate alarak Crassus’unki gibi kötü bir tecrübe ile sonuçlanan Antonius’un Parthia Savaşı’ndaki başarısızlıklarının sebeplerini açıklamaya çalışacağız; bu sebepler arasında özellikle Octavianus ve Antonius arasındaki siyasi rekabet ve Parthların güçlü Roma ordusuna karşı uyguladıkları savaş teçhizat, taktik ve stratejilerinin üstünlüğü üzerine yoğunlaşacağız.