Savaşın Osmanlı Mizah ve Karikatürüne Yansıyan Acı Yüzü: I. Dünya Savaşı’nda İstanbul’da Kıtlık, Karaborsa ve Vurgunculuk

Abstract

1. Dünya Savaşı, yalnız cephelerde ağır can ve mal kayıplarına yol açmakla kalmamış, cephe gerisinde de büyük zorluklara yol açmıştır. İtilaf güçlerinin Boğazlara uyguladığı abluka Osmanlı Devleti’nin hem en büyük şehri, hem de en büyük tüketim merkezi olan İstanbul’da şiddetli bir kıtlığa yol açarak karaborsa ve vurgunculuğa ortam hazırlamıştır. Genç nüfusunla birlikte çift hayvanlarının ve nakil vasıtalarının ordu emrine alınması yurt genelinde tarımsal üretimin azalmasına yol açarak kıtlığı iyice körüklemiştir. Halkın önemli bir bölümü bu yüzden büyük sıkıntı çekerken küçük bir tüccar kesimi bu durumu fırsat bilerek yaptığı vurgunlarla büyük servetler elde etmiştir. Karagöz gazetesi basına uygulanan katı sansüre rağmen karikatür ve mizah dilinin avantajlarından yararlanarak kıtlık, karaborsa ve vurgunculuğun toplumun farklı katmanlarındaki yansımalarını dile getirmiştir. Halkın çektiği büyük sıkıntıları dile getirirken vurguncuların lüks yaşamını da gözler önüne sermiştir. Bu çalışma, adı geçen gazete örneğinde savaşın neden olduğu kıtlık, karaborsa ve vurgunculuğun İstanbul’daki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır.

The World War I not only led to heavy losses of life and property at fronts but also caused great difficulties behind the lines. The blockade that the Entente powers applied to the Straits led to a severe famine and set the stage for black-markets and profiteering in Istanbul, which was both the largest city and the consumption center of the Ottoman Empire. Both recruiting young population and bringing livestocks and transportation vehicles under control of the army has fueled the famine by leading to a decline in agricultural production throughout the country. While a considerable part of the people suffered for this reason, a small merchant group has made great fortunes by taking advantage of this opportunity and profiteering. In spite of censorship over the press, the Karagöz newspaper by taking the advantages of cartoons and humor, expressed the reflections of famine, black marketeering and profiteering on different strata of the society. While expressing the great troubles of the people, it showed the luxurious life of the profiteers as well. This study aims to examine the effects of famine, black marketeering and profiteering that caused by the war in Istanbul.