Türkiye’deki Öğretmenlerin Örgütsel Vatandaşlık Davranışlarına Cinsiyet, Kıdem ve Branş Değişkenlerinin Etkisi: Bir Meta Analiz Çalışması

Abstract

Bu araştırmada, cinsiyet, kıdem ve branş değişkenlerinin öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu çerçevede örgütsel vatandaşlık ile ilgili Türkiye’de yapılan araştırmaların meta analizi yapılmıştır. İncelenen çalışmalardan hangilerinin meta analize dâhil edileceğine yönelik seçimlerin yapılmasında belirli ölçütler kullanılmıştır. Bu ölçütler şunlardır: Araştırmaların 2003 -2014 yılları içerisinde yayınlanmış olması; Türkiye’de görev yapan ilkokul, ortaokul ya da lise öğretmenleri üzerinde yapılmış olması; ölçme aracının geçerlik ve güvenirlik bilgilerinin verilmiş olması; bulgularında aritmetik ortalama, standart sapma ve örneklem büyüklüğü gibi değerlerin verilmiş olması. Meta analiz çalışması toplam 2 4 araştırma üzerinde gerçekleştirilmiştir. Ancak bütün araştırmalarda aynı değişkenler ele alınmadığı için cinsiyet, branş ve kıdem değişkenleri için meta analize dahil eden çalışma sayısı farklıdır. Araştırmada genel etki büyüklüğü analizleri, cinsiyet de ğişkeni için 24, kıdem değişkeni için 21, branş değişkeni için ise 10 çalışma ile yapılmıştır. Araştırmaya dahil edilen çalışmaların toplam örneklem büyüklükleri, genel örgütsel vatandaşlık davranışı için cinsiyet değişkenine göre 11374 , kıdem değişkenine göre 10619 ve branş değişkenine göre 4250’dir . Meta analiz çalışmalarında etki değerinin hesaplanmasında, rastgele etkiler modeli kullanılmıştır. Araştırmada, kişisel değişkenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde zayıf düzeyde bir etki yarattığı belirlenmiştir. Etkisi araştırılan kişisel değişkenlerden en çok kıdem (ED=- 0.121), daha sonra da branş (ED=0.114) ve cinsiyet (ED=0.015) öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık davranışları üzerinde etkilidir. Genel örgütsel vatandaşlık davranışı açısından, k adın öğretmenler erkeklere göre, 11 yıl ve daha fazla kıdeme sahip öğretmenler 10 yıl ve daha az kıdeme sahip öğretmenlere göre, sınıf öğretmenleri ise branş öğretmenlerine göre daha fazla örgütsel vatandaşlık davranışı sergilemektedirler.

The purpose of this paper is to determine the effect of gender, seniority and subject matter variables on teachers’ organizational citizenship behaviors. In this regard, a meta- analysis was conducted on the research studies published in Turkey with regards to organizational citizenship behaviors. Specific criteria were employed in selecting the studies to be included in the meta-analysis. The criteria are as follows: the research studies published between the years 2003 -2014, looked at determining organizational citizenship behaviors of primary (elementary and lower secondary) and upper secondary education school teachers; validity and reliability information of data collection tools were reported and arithmetical mean, standard deviation, sample size values were stated in the related studies. The current meta- analysis was conducted with 24 studies in total. However as not all of the studies had the same variables, the numbers of the studies included in the meta-analysis are different in terms of gender, seniority and subject matter variables. General effect size analyses were conducted with 24 studies for gender variable, 21 for seniority, and 10 for subject matter. The total sample size of the studies included in the research study for overall organizational citizenship behaviors is 11,374 in terms of gender , 10,619 in terms of seniority, and 4,250 in terms of the subject matter . Random Effects Model was used for calculating the effect size in meta- analysis studies. Among the examined personal variables, seniority (ES=-0.121) had the highe st effect on the organizational citizenship behaviors of teachers, followed by subject matter (ES=0.116) and gender (ES=0.015). In terms of general organizational citizenship behavior, female teachers are exhibiting much more citizenship behavior than male teachers, teachers with 11 years and more seniority than teachers with 10 years and less seniority, and primary school teachers than subject matter teachers.