10. ve 15. Yüzyıl Seyyahlarının İzlenimlerinde Semerkand

Abstract

Seyahatnameler milletlerin siyasi, sosyal ve kültürel yapısı hakkında bilgi sahibi olabildiğimiz, vermiş olduğu bilgiler sayesinde tarihe ışık tutan temel kaynaklar arasındadır. İpek Yolu üzerinde ve Maveraünnehir’in en verimli topraklarından birisi olan Zerefşan Vadisin’de kurulmuş olan Semerkant, 2500 yıllık tarihiyle kadim bir şehirdir. İslam’ın bu coğrafyada yayılmasıyla birlikte 10. ve 12. yüzyıllarda arasında Arap seyyahların ilgisini çeken Semerkant hakkında seyahatnamelerde şehir planları, ticaret, ekonomi ve sosyal hayat hakkında oldukça sık bilgilere rastlanmaktadır. Türk tarihinde önemli bir yere sahip olan Semerkant, Timurlu Devleti’nin başkenti olmuş ve özellikle 15. yüzyılda altın çağını yaşamıştır. Timur’un Osmanlı Devletine karşı Ankara Savaşı’nı kazanmasından sonra batılı devletler de Timurlulara karşı bir merak uyanmıştır. Bu sebeple özellikle 15. yüzyılda Timurlu topraklarında Avrupalı seyyahların sayısı oldukça artmıştır. Gelen seyyahların birçoğu tüccar olarak veya elçilik heyetleriyle birlikte gelmişlerdir. Yapılan seyahatler sonunda Türk tarihinin önceki dönemlerini anlatan kaynaklarda ve Timurlu kroniklerinde bulunmayan kültürel yaşam, şehircilik ve ticaretle ilgili detaylar seyahatnamelerde yer almakta ve tarihe ışık tutmaktadır. Bu çalışmada özellikle Türklerin İslam’ı kabul etmesiyle birlikte 10. yüzyıldan itibaren Semerkant şehrine gelen seyyahların eserlerinde Semerkand ile ilgili anlattıkları incelenecektir.

Travelogues are among basic sources for revealing history, with the information they contain about political, social and cultural structures of nations. Samarkand, being on the Silk Road and founded in Zarafshan Valley, one of the most fertile lands of Transoxiana, is an ancient city with its 2500 years of history. After the expansion of Islam in this region, Samarkand attracted interest of Arab travelers in 10th to 12th centuries and lots of information about city plans, trade, economy and social life can be found in travelogues. Samarkand, which has an important place in Turkish history, was also the capital city of the Timurid Empire and lived its golden age in 14th century. After Tamerlane had won the Battle of Ankara against Ottoman Empire, a curiosity aroused among Western states over Tamerlane and Timurid Empire. For this reason, number of European travelers in the lands of the empire considerably increased during 14th and 15th centuries. Many of the travelers has come as traders or along with envoys. As a result of these travels, many details about cultural life, urbanization and trade, which are not covered in Timurid chronicles or other sources on previous periods of Turkish history, appear on these travelogues and shed light on history. In this study, travelogues of Arab and Western travelers, who went to Samarkand especially after Turks converted to Islam beginning from 10th century, will be examined.