Çocuk edebiyatında antiotoriter anlatım: Aytül Akal’ın “Güzel Kitaplarım” öyküsü

Abstract

Çocuk edebiyatı metinlerinde aranan temel özelliklerden biri olan “antiotoriter anlatım” kavramı, kitabın anlatımına egemen olan yaklaşımı, olayların farklı bakış açılarıyla sorgulanmasına izin veren anlatım biçimini ifade eder. Çalışmada, çocuk edebiyatının temel ilkelerinden olan antiotoriter anlatım özelliği temel ölçüt olarak alınmış, metinden verilen örneklerle bu özelliği ortaya koymak amaçlanmıştır. Çocuk edebiyatı metinlerinde antiotoriter anlatım özelliğine dayanan çalışmaların sınırlı olması sebebiyle çalışmanın alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi kullanılmıştır. Bu yöntem, araştırılması hedeflenen olgu veya olgular hakkında bilgi içeren yazılı materyallerin analizini kapsar ( Yıldırım ve Şimşek, 2008: 187). Çalışmada, Türk çocuk edebiyatının önemli yazarlarından olan Aytül Akal’ın “Güzel Kitaplarım” adlı öyküsü, doküman olarak incelenmiş; veriler betimsel analizle elde edilmiştir. Metnin özelliğini yansıtmak için doğrudan alıntılara yer verilerek elde edilen bulgular yorumlanmıştır. Çalışmada, incelenen eserin görselinde ve içeriğinde “otoriter” tavra sahip kahramanların ve otoriteyi/baskıcı tutumu örnekleyen olayların yer aldığı buna karşın yazarın anlatımında “otoriter” bir tavrın olmadığı belirlenmiştir. Yazarın eserde, çocukları olumlu tutum ve davranış değişikliğine yönlendirebilecek, onlara değer kazandırabilecek, yaşantılarında karşılaşabilecekleri birtakım durumlar için ön yargılarını kırabilecek olay ve durumlara yer verdiği görülmüştür. Yazarın “antiotoriter anlatım” özelliğine uygun olarak okura açıkça mesaj vermediği, yönlendirmede bulunmadığı, okuru farklı örnekler ve kişilerle karşılaştırarak onların konu üzerinde düşünmelerini sağlayabilecek bir anlatım gerçekleştirdiği belirlenmiştir. Yazar, didaktik bir anlatım yerine, okuru düşündürmeyi, doğruya yanlışa kendilerinin karar vermesini sağlayan bir anlayışla hareket etmiştir. Tüm bu verilere bağlı olarak çalışmada, metnin otoriter bir anlayışla yazılmadığı, yazarın antiotoriter yaklaşımı benimsediği sonucuna varılmıştır. Ayrıca bu durum; otoriter üslup kullanmadan da okuru bazı konularda düşündürmenin, değer, tutum ve davranış kazandırmanın (yani çocuk kitaplarında eğitselliğin) mümkün olduğu sonucunu ortaya koymaktadır.

The concept of “antiotoritarian expression”, which is one of the basic features sought in the texts of children's literature, expresses the approach that dominates the narration of the book and the form of expression that allows events to be questioned from different perspectives. In the study, the feature of authoritative expression, which is one of the basic principles of children's literature, was taken as the basic criterion and it was aimed to reveal this feature with the examples given from the text. It is thought that the study will contribute to the field due to the limited number of studies based on antiotoric expression in children's literature texts. In the research, document review, one of the qualitative research methods, was used. This method involves the analysis of written materials that contain information about the phenomenon or facts intended to be investigated. In the study, Aytül Akal, who is one of the important writers of the field of children's literature, was named as "My Beautiful Books" data were obtained by descriptive analysis. Findings obtained by including direct quotations were interpreted to reflect the characteristics of the text. In the study, however, it was determined that there were no “authoritative” attitudes in the narrative of the author. It is seen in the work that there are events and situations that can lead children to a positive attitude and behavior change, add value to them, and break their prejudices for a number of situations they may encounter in their lives. It has been determined that the author did not expressly convey messages to the reader in accordance with the “authoritative expression” feature, did not provide guidance, and made a narrative that could enable the reader to think about the subject by comparing them with different examples and individuals. The writer acted with an understanding that allowed the reader to make a decision, to make the decision wrong, instead of a narrative expression. Based on all these data, it was concluded that the text was not written with an authoritative approach, and that the author adopted an anti-authoritative approach. Also this situation; reveals the conclusion that it is possible to make the reader think about some issues, to gain value, attitude and behavior (i.e. educational in children's books) without using authoritative style.